نام کامل این بیماری،لوپوس اریتماتو سیستمیک[Systemic Lupus Erythematosus(SLE)] می باشد  ولی بیشتر به اختصار به آن "لوپوس"می گویند.

تعریف لوپوس

لوپوس بی نظمی سیستم ایمنی است و به عنوان یک بیماری خود ایمنی (autoimmune) شناخته میشود در بیماری های خود ایمنی بدن به سلول ها و بافت های سالم خود آسیب می رساند .لوپوس می تواند بر بسیاری از بخش های بدن تاثیر بگذارد از جمله بر مفصل ها،پوست،کلیه ها، قلب ،ریه،رگ ها و مغز .نشانه های شایع و مشترک این بیماری در اشخاص مختلف ممکن است کاملا متفاوت باشد، ولی نشانه های شایع و مشترک لوپوس عبارتند از خستگی شدید،درد و ورم مفصل ها(آرتریت) ،تب بدون دلیل مشخص،جوش های پوستی و مشکلات کلیوی.

از مشخصات ویژه بیماری لوپوس، دوره ای بودن آن است : دوره های عود (بازگشت نشانه های بیماری) و دوره های خاموشی (کاهش نشانه های بیماری).

هم اکنون در تمام نقاط دنیا،  تحقیقات گسترده ای درباره بیماری لوپوس در حال انجام است و امید می رود که این تحقیقات بالاخره در آینده به علاج قطعی این بیماری منجر شوند.

انواع بیماری لوپوس

بیماری لوپوس چند نوع است این انواع عبارتند از :

• لوپوس اریتماتوسیستمیک Systemic Lupus Erythematosus (SLE)

بیشتر افراد وقتی کلمه لوپوس را بیان میکنند منظورشان همین نوع از بیماری است .واژه لوپوس در زبان لاتین به معنی گرگ است .کلمه لوپوس در قرن هجدهم توسط یک پزشک فرانسوی برای شرح دادن تظاهرات پوستی(در نوع پوستی بیماری= لوپوس دیسکوئید) بکارگرفته شد. این پزشک در آن موقع این ضایعات را به محل گاز گرفتگی گرگ تشبیه کرد. اریتماتو اشاره به قرمز شدن غیرطبیعی پوست دارد و واژه سیستمیک برای این است که در این نوع از بیماری قسمتهای مختلف بدن می توانند گرفتار باشند.

• لوپوس اریتماتو دیسکوئید (Discoid Lupus Erythematosus):
• لوپوس با علت داروئی  (Drug-Induced Lupus):
• لوپوس نوزادی Neonatal lupus)):

علت بیماری لوپوس

لوپوس بیماری پیچیده ای است که عامل آن ناشناخته است.تحقیقات پیشنهاد میکند که ژنتیک در ایجاد بیماری نقش دارد.

نور خورشید ،استرس،هورمون ها ،سیگار کشیدن،بعضی داروها و عوامل عفونی مانند ویروس ها ممکن است یک عامل ایجاد لوپوس باشد.

سیستم ایمنی بدن در بیماران لوپوسی آن طور که باید عمل نمی کند. در بیماران مبتلا به لوپوس سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند که علیه بافت های سالم خود بیمار عمل میکند.  به این آنتی بادیها اتو آنتی بادی می گویند که در ایجاد التهاب و آسیب های بافتی مبتلایان به لوپوس نقش دارند.

نشانه های لوپوس :

نشانه های لوپوس در افراد مبتلا به لوپوس ممکن است متفاوت ،خفیف یا شدید باشند .این نشانه ها در هر بیمار همیشه وجود ندراد. تمام نشانه ها در یک بیمار همزمان با هم وجود ندارند. مثلاً ممکن است بیمار فقط درد مفصل داشته باشد و بقیه نشانه ها موجود نباشد ولی بعد از مدتی علائم دیگر در او ظاهر شود.

نشانه های شایع لوپوس عبارتند از : درد  یا ورم مفاصل(آرتریت)، تب بدون علت و خستگی زیاد .یکی از علائم لوپوس ضایعه پوستی(راش) است که بر روی گونه ها و بینی ظاهر می شود و ان را به پروانه تشبیه میکنند.

بسیاری از بیماران لوپوسی به نور آفتاب حساس هستند و به همین دلیل غالبا راش های پوستی بعد از اینکه بیمار در معرض نور آفتاب قرار گرفت ظاهر شده و یا اینکه شدت می یابند.

سایر نشانه های لوپوس عبارتند از:  درد قفسه سنیه ،ریزش مو،حساسیت نسبت به نورآفتاب ،کم خونی(کم شدن گلبول های قرمز)،کبود شدن و یا سفید شدن رنگ انگشتان دست ها و پاها در اثر سرما و ناراحتیهای عصبی. بعضی اشخاص هم دچار سردرد ،سرگیجه، افسردگی، گیجی و حمله های تشنج می شوند . نشانه های جدید ممکن است سال ها پس از تشخیص اولیه و علائم نیز پدیدار شوند.

قسمتهای مختلف بدن که در بیماری لوپوس ممکن است گرفتار شوند:

-         کلیه ها

-         ریه ها

-         سیستم اعصاب مرکزی

-         رگ های خونی(عروق)

-         خون

-         قلب

 

تشخیص لوپوس

تشخیص لوپوس می تواند مشکل باشد. تشخیص صحیح لوپوس از یک طرف مستلزم دانش و آگاهی پزشک و بخشی هم به عهده بیمار است که اطلاعات لازم و صحیح را در اختیار پزشک قرار دهد.

گفتن شرح حال و سابقه پزشکی دقیق و کامل توسط بیمار برای تشخیص بیماری بسیار اهمیت دارد. این اطلاعات همراه معاینات پزشکی و نتایج تستهای آزمایشگاهی به پزشک کمک می کند تا سایر بیماریهایی را که ممکن است به لوپوس شباهت داشته باشند تشخیص دهد و یا به این نتیجه برسد که بیمار به راستی مبتلا به لوپوس می باشند.

برای تشخیص لوپوس یک تست تشخیصی واحد وجود ندارد.  مجموعه چندین تست آزمایشگاهی به پزشک کمک میکنند که به تشخیص لوپوس برسد .مفید ترین تست ها در تشخیص لوپوس، اتوآنتی بادی های خاصی هستند که اغلب در خون اشخاص مبتلا به لوپوس وجود دارند، مثل تست آنتی بادی ضد هسته ای (ANA).

در مورد بیشتر کسانی که لوپوس دارند نتیجه تست ANA مثبت است. مثبت بودن این تست می تواند دلایل دیگری بجز بیماری لوپوس هم داشته باشد از جمله بیماری های عفونی، سایر بیماری های روماتیسمی یا بیماری های مربوط به ایمنی بدن. حتی گاهی این تست در افراد سالم هم ممکن است مثبت باشد.

بعضی از آزمایش ها هم کمتر بکار می روند . مثلاً پزشک ممکن است در صورتیکه پوست و یا کلیه مبتلا باشند دستور انجام بیوپسی (تکه برداری) از این اعضا را بدهند.

ابزار تشخیص لوپوس:

• سابقه پزشکی بیمار
• معاینات بالینی کامل
• تست های آزمایشگاهی

-          آزمایش کامل فرمول خون

-          آزمایش ESR( سرعت رسوب گلبول های قرمز)

-          آزمایش ادرار

-          آزمایشات شیمیایی خون

-          تست ANA

-          سایر اتوآنتی بادی ها (anti-DNA, anti-SM, anti-RNP, anti-RO, anti-La)

-          سطح کمپلمان های خون

-          آنتی بادی بر علیه کاردیولیپین

• بیوپسی از پوست یا کلیه

درمان لوپوس:

درمان لوپوس بستگی به شدت علائم و نوع عضو درگیر دارد. برای تشخیص صحیح و درمان مناسب، همکاری افراد مختلف از جمله بیمار، پزشک و سایر پرسنل پزشکی لازم است.

در دهه های اخیر، روش های درمانی متعددی برای لوپوس مورد استفاده قرار گرفته است و اکنون گزینه های بیشتری برای درمان بیماری در اختیار پزشکان قرار دارد.

همکاری نزدیک بیمار با پزشک اهمیت  زیادی در درمان بیماری لوپوس دارد.

در هر برنامه درمانی، پزشک چند هدف را دنبال می کند: جلوگیری از شدت یافتن یا بازگشت بیماری، درمان بیماری هنگام بازگشت یا عودکردن آن و به حداقل رساندن آسب ها و عوارض در عضو های مبتلا. در درمان لوپوس، پیگیری مرتب درمان اهمیت فوق العاده ای دارد و تاثیر درمان باید با معاینات مکرر و تکرار آزمایشات مورد ارزیابی قرار گیرد.

 

داروهای مورد استفاده در درمان لوپوس:

-          داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

-          داروهای ضد مالاریا

-          کورتیکواستروئیدها(کورتون)

-          داروهای سرکوب کننده ایمنی

چون احتمال بروز عوارض جانبی مهم در بعضی از درمان ها وجود دارد، هر نوع نشانه جدید و یا تغییر در وضعیت بیمار بایستی به پزشک گزارش شود. مجددا تاکید می شود که بدون اطلاع و مشورت با پزشک درمان بیماران مبتلا به لوپوس نباید متوقف شده و یا نوع درمان تغییر یابد.

علاوه بر داروهایی که برای درمان بیماری لوپوس بکار می رود، ممکن است داروهای دیگر نظیر داروهای ضد پوکی استخوان، داروهای پائین آورنده کلسترول، داروهای ضد فشار خون و یا داروهایی که برای درمان عفونت بکار می روند برای بسیاری از بیماران لازم گردد.

درمان های معروف به جایگزین(آلترناتیو) و مکمل:

ماهیت بیماری لوپوس، هزینه زیاد درمان و عوارض دارویی که در درمان آن بکار می رود، بعضی بیماران را به این فکر می اندازد که راه های دیگر نیز امتحان کنند. از جمله این روش ها می توان از رژیم های خاص غذایی، مکمل های غذایی، روغن ماهی، پماد، کرم ها و دمان های کایروپراکتیک(chiropractic) و هومیوپاتی(homeopathy) نام برد.

ولی تاکنون هیچ تحقیقی نشان نداده است که این روش ها بر فرایند بیماری یا پیشگیری از آسیب ارگانهای درگیر، تاثیر داشته باشد.

قطع داروهای اساس درمان لوپوس ( مانند کورتون و داروهای ایمونوسوپرسیو) و غفلت از پیگیری منظم توسط متخصص، کار خطرناکی است و عواقب وخیمی دارد.

 

علائم هشدار دهنده بازگشت(عود) بیماری لوپوس:

• زیاد شدن احساس خستگی
• درد
• راش های پوستی
• تب
• درد شکم
• سردرد
• سرگیجه

برای پیشگیری از عود بیماری، توصیه می شود علائم ذکر شده بالا را یاد  بگیرید.

برای حفظ سلامتی، بیمار لوپوسی باید به جسم و روان خود توجه ویژه داشته باشد. بیماری مزمن ایجاد استرس می کند و بیمار باید روش های مقابله با استرس را یاد بگیرد. روش های کنترل استرس عبارتند از:

-          ورزش منظم

-          تکنیکهای مراقبه(relaxation)

-          تنظیم برنامه روزانه برای استفاده مناسب از وقت و هدر نرفتن انرژی

بیمار لوپوسی باید از حمایت افراد مختلف شامل خانواده، دوستان و پزشکان با تجربه برخوردار باشد.

مطالعات نشان داده است بیمارانی که اطلاعات خوبی از بیماری خود دارند و فعالانه در درمان خود شرکت می کنند درد کمتری داشته، احتیاج به مراجعه به پزشک کمتر بوده، اعتماد به نفس در آن ها ایجاد شده و فعالتر باقی می مانند.

امیدواری برای پیدا شدن درمانهای جدید ، بهبود کیفیت زندگی و نهایتا راهی برای پیش گیری یا علاج قطعی، بیماری لوپوس روز به روز بیشتر می شود.

 این مطالب فقط برای اطلاع رسانی نوشته شده و هیچگاه نمی تواند جایگزینی برای مراجعه به پزشک  و تشخیص و درمان باشد.

 

منبع:

 

سایت انجمن روماتولوژی ایران http://www.iranianra.org