دانستنی های پوکی استخوان برای همه

 پوکی استخوان چیست:

استخوانها منشاء پایداری بدن هستند.

پوکی استخوان بیماری شایع سیستم اسکلتی بدن است که در طی آن مقدار و تراکم استخوانی کاهش پیدا می کند و استحکام استخوان کم و شکننده می شود.

پوکی استخوان خصوصا در خانمها پس از سن یائسگی شایع می باشد ولی علامت خاصی ایجاد نمی کند مگر اینکه استخوان دچار شکستگی ناگهانی و غیر قابل انتظاری بشود. این شکستگی ها گاهی خفیف در مهره های پشت و کمر ممکن است باشد و یا شدید و ناتوان کننده در گردن استخوان ران اتفاق بیفتد.

 

آسیب استخوانی ناشی از پوکی استخوان در طی سالها ایجاد می شود. در نتیجه پوکی ، استخوانها باریک شده،ساختارش از بین رفته و شکننده می شود.

افراد مبتلا به پوکی استخوان در معرض خطر بیشتری برای شکستگی اسخوان قرار دارند که این مسئله بویژه در افراد مسن( خصوصا خانم های مسن) شیوع بیشتری دارد.

این آسیب ها آنقدر شدید است که ممکن است موقع بلند کردن یک کیسه حبوبات، موقع خم شدن برای بستن بند کفش، ایستادن، سرفه کردن و حتی یغل کردن، فشار های طبیعی روی استخوان شما باعث شکستگی و درد ناگهانی و شدید گردد و حتی ممکن است در حالیکه درد ناشی از شکستگی فروکش می کند، درد مزمن ایجاد گردد که می تواند در شما ناتوانی ایجاد کرده و استقلال شما را از شما بگیرد ذکر این نکته حائز اهمیت است که پس از اولین شکستگی ، احتمال شکستگی های بعدی افزایش می یابد. در حالتی که استخوانهای ستون مهره ها فشرده می شوند بدشکلی هایی در ستون فقرات مثل قوز سالمندی

و سایر نواحی مشاهده می شوند.

چه چیزی شما را در معرض خطر پوکی استخوان قرار می دهد؟

میزان آسیب استخوانی از فردی به فرد دیگر متغیر است.

خوب است که عوامل خطر منجر به پوکی استخوان را بدانید زیرا با تغییر برخی از این عوامل می توانید احتمال و سرعت آسیب  استخوان را کاهش دهید.

• عوامل خطر عبارتند از:

v      سابقه خانوادگی:

بنظر می رسد که پوکی استخوان بصورت خانوادگی است. اگر مادر شما شکستگی لگن یا روی هم خوابیدگی مهره ای داشته است، شما در معرض خطر پوکی استخوان هستید یعنی شما در معرض خطر کاهش توده استخوانی و شکستگی می باشید.

v      جنس:

زنان 4 تا 5 برابر مردان، مستعد پوکی استخوان هستند اما مردان هم دچار پوکی استخوان می شوند.

v      شروع یائسگی:

در زمان یائسگی کاهش زیاد در هورمون زنانه استروژن رخ میدهد. این کاهش استروژن، فرایند بازسازی استخوان را آهسته کرده و باعث تسریع سرعت آسیب استخوانی می شود.

v      سن:

هر کسی در هر سنی می تواند به پوکی استخوان مبتلا شود اما هر چه که سن بالاتر می رود، خطر پوکی استخوان افزایش می یابد.

افراد 50 ساله و بالاتر ،55% در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند. زنان بالای 50 سال بیشترین خطر پوکی استخوان را دارند.

v      نژاد:

زنان سفید پوست و آسیایی در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

از نظرآماری در میان افراد بالای 50 سال پوکی استخوان بدین صورت است:

20% زنان سفید پوست و آسیائی

10% زنان آمریکای لاتین

5% زنان سیاه پوست

5%مردان

v      ساختار استخوان و وزن بدن:

زنان لاغر و ضعبف اندام در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخوان هستند.

بنظر می رسد که کاهش وزن پس از 50 سالگی خطر شکستگی لگن را افزایش می دهد، افزایش وزن خطر شکستگی را می کاهد.

مردان لاغر و با استخوان بندی کوچک نسبت به مردان با استخوان بندی بزرگتر و وزن بالاتر، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.

v      رژیم غذایی با کلسیم کم:

اغلب درباره اهمیت مقدار کافی کلسیم در زنان می شنوید اما مصرف کلسیم در کودکان و نوجوانان به همان اندازه( حتی بیشتر) مهم است.

v      با رژیم گیاهخواری پوکی استخوان بیشتر دیده می شود.

گیاهخواران خام خوار لاغرتر هستند و کلسیم کمتری دریافت می کنند.

پوکی استخوان وقتی رخ می دهد که تخریب استخوان سریعتر از جایگزینی آن باشد.

پزشکان این بیماری تضعیف کننده استخوان را با تست تراکم مواد معدنی استخوان تشخیص می دهند.

v      سیگار کشیدن:

بسیاری از مشکلات سلامتی که بعلت مصرف تنباکو هستند به خوبی شناخته شده است.

سیگار کشیدن باعث بیماری قلبی،سرطان ریه،مری و بیماری مزمن ریوی می شود بعلاوه، چندین مطالعه تحقیقی نشان داده اند که سیگار کشیدن یک عامل خطر برای پوکی استخوان و شکستگی استخوان است.

v      داروها:

بعضی داروها ممکن است خطر پوکی استخوان را افزایش دهند از جمله استفاده طولانی مدت از کورتونها، داروهای تیروئیدی، ضد تشنج، آنتی اسیدها و...

v      سابقه شکستگی:

داشتن یک شکستگی خصوصا پس از 40 سالگی شانس شکستگی های بعدی را افزایش می دهد.

v      سطح فعالیت شما:

ورزش روزانه برای ساخت استخوانهای قوی مهم است.

پیشگیری از پوکی استخوان:

برای پیشگیری از پوکی استخوان لازم است از تغذیه مناسب و ورزشهای منظم و پیاده روی استفاده نمود.

 

دریافت کلسیم کافی در طی دوران زندگی به قوی نگه داشت استخوانها کمک می کند.

v       منابع عالی کلسیم عبارتند از:

1-      شیر و فراورده های لبنی(نوع کم چرب)

2-      ماهی کنسرو با استخوان مثل ساردین و ماهی آزاد.

3-      سبزیجات دارای برگهای سبز تیره مثل کلم برگ، کلم بروکلی.

4-      آب پرتقال غنی شده با کلسیم.

5-      نان های پخته شده با آرد غنی  شده کسیم.

می توانید مقدار توصیه شده کلسیم را با مصرف چهار وعد غذاهای غنی از کلسیم در روز تامین کنید.

از مصرف غذاهایی که با جذب کلسیم توسط بدن تداخل ایجاد می کنند بپرهیزید مثل گوشت قرمز،نوشیدنی های الکلی و کافئین.

v      مکمل های کلسیم:

ساخت استخوانهای قوی و سالم، نیاز به دریافت کلسیم کافی در رژیم غذایی و ورزش در کودکان و بزرگسالان در هر دو جنس دارد.

اگر کلسیم کافی با رژیم غذایی تان دریافت نمی کنید، از پزشکتان درباره مکملهای غذایی سئوال فرمائید.

v      مصرف زیاد ویتامین D:

ویتامین D از چند جنبه مهم است:

1-      ویتامین D برای جذب کلسیم ضروری بوده و به جذب آن از روده ها کمک می کند.

2-      کمبود ویتامین D باعث تقلیل کلسیم استخوان(استئومالاسی) می شود که در آینده استخوان ها را تضعیف و خطر شکستگی را افزایش می دهد.

3-      در بعضی مطالعات نشان داده شده است که ویتامین D همراه با کلسیم کافی(1200 میلی گرم کلسیم) توده استخوانی را افزایش می دهد و از شکستگی های پس از یائسگی می کاهد اما در زمان قبل و حدود یائسگی باعث کاهش شکستگی نمی شود.

ویتامین D از طریق رژیم غذایی و پوست بدست می آید. تولید این ویتامین توسط پوست به در معرض نور خورشید بودن بستگی دارد.

روزانه 20 دقیقه در معرض مستقیم نور خورشید بودن ، به بدن کمک می کند تا ویتامین D دریافت کند. افراد فعالی که در نواحی آفتابی زندگی می کنند بیشترین ویتامین D مورد نیاز خود را از طریق پوست تولید می کنند، با این حال افراد در طی زمستان ویتامین D کمتری دریافت می کنند.

توصیه می شود میزان ویتامین D مصرفی روزانه خود را با نظر پزشک متخصص تعیین کنید.

• همچنین می توانید از منابع ذیل ویتامین D دریافت کنید:

1-      تخم مرغ.

2-      ماهی چرب مثل ماهی آزاد.

3-      غلات.

4-      شیر غنی شده با ویتامین.

5-      مکمل ها.

دریافت کافی کلسیم و ذخایر کافی ویامین D در بدن پایه های مهم حفظ تراکم و قدرت استخوانی است.

استخوان بافتی زنده بوده و دائما تغییر می کند، بدین شکل که قسمت هایی از استخوان های پیر با استخوان های جدید جایگزین می شوند.

شما می توانید بافت استخوانی را مانند یک حساب بانکی تصور کنید که به سپرده گذاری و برداشت از آن می پردازید. در طول کودکی و اوایل بلوغ بیش از اینکه برداشت استخوانی داشته باشیم، رسوب استخوانی داریم، در نتیجه بر اندازه توده استخوان ها افزوده می شود.

میزان بافت استخوانی اسکلت را توده استخوانی مینامند که تا 30 سالگی قابلیت رشد دارد. در این زمان است که استخوان ها به حداکثر توده استخوانی خود می رسند. با توجه به اینکه زنان تا 18 سالگی و مردان تا 20 سالگی به حدود 90% حداکثر توده استخوانی خود می رسند، این زمان فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری جهت سلامت استخوان شما است.

• چگونه  از داشتن پوکی استخوان مطلع شویم؟

چگونه می توانید قبل از شکستگی استخوان ها یتان به پوکی استخوان پی ببرید؟

عوامل خطر خود را چک کنید سپس با مشاوره پزشک از این موضوع آگاهی یابید.

• انجام تست تراکم استخوان برای چه کسانی لازم است؟

کسانی که بیشتر در معرض خط کاهش تراکم استخوان هستند و نیاز به انجام تست تراکم معدنی استخوان دارند، عبارتند از:

1-      زنانی که وارد دوران یائسگی شده و در خطر شکستگی استخوان هستند.

در خانم ها، تغییرات کمی توده استخوانی ما بین سن 30 سالگی تا دوران یادسگی رخ می دهد، اما در سال های اول پس از یائسگی با سرعت بالایی خانم ها دچار از دست دادن توده استخوانی شده و در ادامه با سرعت خیلی کمتری این روند ادامه می یابد که می تواند منجر به پوکی استخوان شود.

2-      افرادی که کاهش تراکم استخوان دارند و یا به علت پوکی استخوان شکستگی استخوانی دارند.

3-      افرادی که بمدت طولانی کورتون طولانی مدت استفاده می کنند.

4-      افرادی که بیش از دو سال تحت درمان پوکی استخوان هستند.

5-      افراد مبتلا به پرکاری غدد پاراتیروئید و برخی بیماریهای روماتیسمی مثل آرتریت روماتوئید.

 

دکتر مسعود ثقفی

فوق تخصص بیماری های روماتیسمی 

عضو مرکز تحقیقات بیماریهای روماتیسمی

 رئیس بخش روماتولوژی بیمارستان قائم(عج)

دانشگاه علوم پزشکی مشهد